» Bước sang giai đoạn nước rút của năm 2025, thị trường xây dựng đón nhận lực đẩy mạnh mẽ từ tiến độ giải ngân đầu tư công, đặc biệt tại các dự án hạ tầng trọng điểm. Áp lực hoàn thành khối lượng khổng lồ trong hai tháng cuối năm đi kèm với làn sóng dự án mới tạo ra cơ hội rõ rệt cho tiêu thụ xi măng, cát, đá và vật liệu xây dựng. Các chỉ đạo điều hành quyết liệt, cùng nhu cầu thi công tăng nhanh tại khu vực phía Nam và ĐBSCL, đang mở ra một chu kỳ tăng trưởng mới cho ngành hạ tầng - VLXD giai đoạn 2025-2026.
Dưới đây là tổng hợp chi tiết các chỉ đạo pháp lý, tình hình giải ngân đầu tư công và biến động nguồn cung vật liệu xây dựng, dựa trên dữ liệu từ Bộ Xây dựng và các đơn vị phân tích thị trường tính đến tháng 11/2025.
Tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công: Áp lực và chỉ đạo điều hành
Tính đến hết tháng 10/2025, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công của Bộ Xây dựng ước đạt 40.916 tỷ đồng, tương đương 51% kế hoạch giao đầu năm. Giá trị cần giải ngân trong 2 tháng cuối năm còn rất lớn (hơn 37.000 tỷ đồng), đặt ra áp lực lớn lên các chủ đầu tư và nhà thầu.
Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh đánh giá, tiến độ giải ngân chưa đạt kỳ vọng và đã có chỉ đạo quyết liệt đối với các đơn vị chậm trễ. Phê bình 6 chủ đầu tư có tỷ lệ giải ngân chậm: BQL dự án Mỹ Thuận, BQL dự án Hàng hải và Đường thủy, BQL dự án 85, BQL dự án Đường sắt, BQL dự án 7 và Cục Hàng không Việt Nam.
Yêu cầu các BQL dự án và chủ đầu tư phải hoàn thiện thủ tục thanh toán ngay đối với các khối lượng đã thi công, đặc biệt là tại các dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông đã hoàn thành. Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng sẽ thành lập đoàn kiểm tra, bám sát hiện trường để tháo gỡ vướng mắc.
Về mục tiêu tiến độ cụ thể, Bộ trưởng yêu cầu giữ nguyên thời hạn thông xe và khởi công vào ngày 19/12 đối với các dự án trọng điểm, không chấp nhận lùi tiến độ:
Nhóm dự án phải thông xe/hoàn thành:
- Cần đặc biệt lưu ý các dự án đang chậm tiến độ như dự án đường cao tốc Tuyên Quang - Hà Giang, Đồng Đăng - Trà Lĩnh, Hữu Nghị - Chi Lăng.
- Các dự án cần bứt phá tiến độ bao gồm dự án đường cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, Quy Nhơn - Chí Thạnh, Chí Thạnh - Vân Phong, Cần Thơ - Hậu Giang, Hậu Giang - Cà Mau.
Nhóm dự án bắt buộc khởi công (7 dự án):
- Mở rộng dự án cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận.
- Hoàn thiện hầm Núi Vung, hầm Cù Mông, hầm Thần Vũ.
- Cầu Ninh Cường vượt sông Ninh Cơ (QL.37B).
- Mở rộng dự án cao tốc Cam Lộ - La Sơn.
- Dự án tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.
Riêng với tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, Bộ trưởng Trần Hồng Minh chỉ đạo chủ đầu tư tiến hành song song các bước (hướng tuyến, GPMB) và báo cáo ngay nhu cầu bổ sung vốn năm 2025 để kịp thời giải ngân.
“Chu kỳ vàng” cho ngành hạ tầng và vật liệu xây dựng
Theo phân tích từ các chuyên gia kinh tế và dữ liệu thị trường, đầu tư công đang hình thành một “chu kỳ vàng” mới cho ngành hạ tầng và vật liệu xây dựng với trọng tâm dịch chuyển mạnh về phía Nam là nơi tập trung các dự án quy mô vùng và quốc gia.
Sự dịch chuyển dòng vốn và các dự án trọng điểm
Khu vực phía Nam đang trở thành trọng điểm thi công với các đại dự án như Sân bay Long Thành (đã bay hiệu chuẩn ngày 26/9/2025, dự kiến vận hành cuối 2026), đường Vành đai 3 TP.HCM và hệ thống cao tốc miền Tây.
Kế hoạch giai đoạn 2025 - 2026, TP.HCM và các tỉnh lân cận chuẩn bị triển khai khoảng 20 - 25 dự án hạ tầng trọng điểm mới. Cùng kế hoạch phát triển cảng trung chuyển và khu đô thị tại Thủ Dầu Một, Chơn Thành, Gò Dầu. Khu vực ĐBSCL sẽ khởi công các tuyến cao tốc ven biển Cà Mau - Cái Nước - Đất Mũi và cảng Hòn Khoai từ năm 2025 (dự kiến hoàn thành trong giai đoạn 2028 - 2029).
Triển vọng dài hạn, theo quy hoạch giao thông đường bộ quốc gia (giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050), tổng vốn cho các dự án trọng điểm khoảng 479.000 tỷ đồng (cập nhật đầu năm 2025). Bên cạnh đó, 2 dự án chiến lược là đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam và điện hạt nhân có tổng vốn ước tính 1,7 triệu tỷ đồng sẽ là dư địa tăng trưởng rất lớn cho các doanh nghiệp xây lắp trong thập kỷ tới.
Biến động chuỗi cung ứng vật liệu xây dựng
Sự gia tăng khối lượng thi công dẫn đến nhu cầu vật liệu xây dựng tăng đột biến, gây áp lực lên nguồn cung và logistics. Ngành vật liệu xây dựng, đặc biệt là cát, đá xây dựng đang hưởng lợi trực tiếp từ tiến độ giải ngân đầu tư công giai đoạn 2025 - 2026.
Giai đoạn 2025 - 2026, khu vực miền Nam cần hơn 20 triệu m³ đá xây dựng. Nguồn cung chủ yếu từ Đồng Nai (trữ lượng lớn nhất) nhưng tỷ lệ đá xây dựng đạt tiêu chuẩn kỹ thuật chỉ chiếm 40 - 50%. Điều này buộc các nhà thầu phải tính toán phương án vận chuyển từ các vùng khác, làm tăng chi phí.
Nguồn cát tự nhiên đang ngày càng khan hiếm và quy trình cấp phép bị siết chặt. Xu hướng hiện nay là chuyển dịch sang sử dụng vật liệu thay thế như cát nhân tạo (nghiền từ đá), kết cấu cầu cạn bê tông cốt thép hoặc sử dụng tro xỉ nhiệt điện. Tại Bình Phước và Đồng Nai, cát nghiền đã bắt đầu được đưa vào thi công hạ tầng.
Nhu cầu tiêu thụ xi măng cũng tăng rõ rệt trong quý 4/2025 do yếu tố mùa vụ và tiến độ đầu tư công, tuy nhiên tổng thể thị trường vẫn trong trạng thái dư cung.
Bên cạnh đó tro, xỉ của các nhà máy nhiệt điện cũng đang được tận dụng tối đa trong sản xuất vật liệu xây dựng
Các chính sách và hoàn thiện thể chế cần lưu ý
Tại Hội nghị giao ban tháng 10/2025, Bộ Xây dựng khẳng định, công tác hoàn thiện thể chế là ưu tiên hàng đầu để tháo gỡ vướng mắc cho doanh nghiệp và thị trường.
Về công tác lập pháp, Bộ đang tập trung hoàn thiện 3 dự án Luật quan trọng gồm: Luật Hàng không, Luật Xây dựng (sửa đổi) và Luật Quy hoạch. Các dự án luật này được đảm bảo tiến độ để trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng tác động trực tiếp đến quy trình cấp phép và triển khai dự án trong thời gian tới.
Về cải cách hành chính, Bộ Xây dựng hiện xếp thứ nhất trong khối các Bộ, ngành về việc thực hiện cung cấp dịch vụ công trực tuyến, góp phần giảm thiểu thời gian và chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.
Về nhà ở xã hội, tiến độ thiện đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030”, tính đến tháng 11/2025, cả nước đã có 191 dự án hoàn thành với quy mô 128.648 căn. Riêng 10 tháng đầu năm 2025, thị trường ghi nhận 61.893 căn hoàn thành (đạt 62% ế hạch năm).
Về hạ tầng xã hội vùng biên, triển khai Kết luận của Bộ Chính trị, Bộ Xây dựng đã xây dựng hồ sơ “Thiết kế mẫu Trường nội trú liên cấp tại các xã biên giới đất liền” cho 22 tỉnh, thành phố có xã biên giới đất liền. Ngày 9/11, 72 trường phổ thông nội trú liên cấp tại các xã biên giới đất liền đã đồng loạt khởi công.
Khuyến nghị cho doanh nghiệp vật liệu xây dựng
Về tài chính, cần tập trung nhân lực để hoàn thiện hồ sơ thanh toán khối lượng với bên mua, các nhà thầu và BQL dự án, tận dụng áp lực giải ngân cuối năm của Chính phủ để thu hồi dòng tiền. Với các dự án đầu tư công, lưu ý về thủ tục, hồ sơ pháp lý và không ngại việc chậm giải ngân (nếu hồ sơ đầy đủ).
Về nguồn cung, chủ động tồn trữ và đa dạng hóa nguồn cung vật liệu, đặc biệt là đá và cát san lấp tại khu vực phía Nam. Nghiên cứu áp dụng nhập các vật liệu thay thế (cát nghiền) để giảm phụ thuộc vào cát tự nhiên.
